از لایه اوزونچه می دانید؟ - تور چین ارزان

ترمیم شکاف لایه اُزون در قطب شمال را باید بهترین خبر زیست محیطی طی ماه های گذشته قلمداد کرد. تقریبا در اوایل امسال میلادی بود که دانشمندان از بروز رخنه ای عظیم بر پهنه این لایه محافظ حیات در قطب شمال خبر دادند و حالا به نظر می رسد که این شکاف بسته شده است.

آشنایی عمومی دنیایان با لایه اُزون به دهه 90 میلادی برمی گردد که با تکرار ده ها و صد ها باره این واژه در رسانه ها همراه بود و در آن سال ها خبر سوراخ شدن لایه فوق بر فراز قطبین بسان هشداری مرگبار به سمع و نظر مخاطبان می رسید.

اُزون با فرمول شیمیایی O3 گازی است که ملکول آن از سه اتم اکسیژن تشکیل شده است و همچون سپری محافظ، زمین یا به عبارتی حیات بر روی کره ارض را از مرگی که اشعه فرابنفش خورشید منادی آن است حفظ می نماید.

احتمالا گاهی برایتان سوال پیش آمده است که چرا مریخ به عنوان شبیه ترین سیاره به زمین برای انسان قابل سکونت نیست و به طور قطع جوابی که برای این پرسش یافته اید نبود اکسیژن در سیاره سرخ است.

جوابی که غلط نیست، اما موضوعی مهم تر از فقدان اکسیژن در مریخ آن را به مکانی مرگبار برای موجودات زنده و ازجمله انسان تبدیل نموده است و آن همانا نبود لایه ای محافظ، چون اُزون در گرداگرد این سیاره و جولان اشعه فرابنفش خورشید در بیشتر نقاط آن است.

به بیان ساده تر اگر همین امروز لایه اُزون همچون پرده ای از جو کره زمین کنار زده گردد تا آخر هفته سیاره ما رسما می تواند مریخ 2 نام بگیرد و اگر در طول میلیون ها سال حیات بر روی کره ارض چنین اتفاقی رخ نداده است همه و همه به یمن وجود O3 در فاصله 20 کیلومتری از سطح آن است.

اما در این میان و با وجود خبر مسرت بخش ترمیم شکاف اُزون در قطب شمال، باید توجه مخاطبان مطلب پیش رو به این نکته جلب گردد که ترمیم معنایی جدای از بازسازی دارد و کاهش سطح اُزون بر فراز کره زمین مسئله ای است که هنوز برطرف نشده و باید همچنان فکری به حال آن کرد.

طوفان قطبی و اُزون، همچون چاقویی در آب!

اوایل سال 2020 میلادی خبر بروز شکافی عظیم در لایه اُزون دنیا را در نگرانی فرو برد، اما دانشمندان که چنین واقعه ای را بار ها مشاهده نموده بودند می دانستند این امری موقتی است که طوفان های قطبی باعث بروزش شده اند. هر چند این بار وسعت شکاف حتی دانشمندان علوم جوی را هم به وحشت انداخت (نزدیک به 2 میلیون کیلومترمربع)، اما با فروکش کردن این طوفان ها حالا شاهد وضعیتی عادی در سپر محافظ حیات بر روی کره زمین هستیم.

رابطه طوفان های قطبی و لایه اُزون در مقام مقایسه همچون نسبت فروبردن چاقو در ظرفی پر از آب است که پس از بیرون آوردن چاقو، محتوای برش خورده به جای خود بازگشته و اتصال بین مواد تشکیل دهنده مجددا کامل می گردد.

این طوفان ها بر مقدار مواد تشکیل دهنده لایه اُزون تأثیر خاصی نمی گذارند، اما هستند عواملی که سپر محافظ فوق را شدیدا تهدید نموده و متأسفانه هر چه می گذرد همچون موریانه ای آن را خورده و تحلیل می برند. یکی از این عوامل مخرب کلروفلوئوروکربن ها معروف به CFC ها هستند که مستقیما به اُزون موجود در لایه استراتوسفر زمین حمله برده و ملکول های آن را تجزیه می نماید.

مقابله با اشعه فرابنفش برای دفاع از زمین

استفاده از سی اف سی ها (مورد استفاده در وسایل سردنماینده و اسپری ها) سال هاست که در سراسر دنیا محدود و حتی ممنوع شده است. ملکول های کلر موجود در این گاز ها پس از ورود به جو زمین از طریق اشعه فرابنفش شکسته شده و اتم هایی که در این فرآیند آزاد می شوند همچون قاتلان زنجیره ای اقدام به نابودی ملکول های اُزون می نمایند. همین قدر بدانید که هر اتم کلر قادر است هزار ملکول اُزون را از بین ببرد!

اما به نظر می رسد این اقدامات و ممنوعیت ها هنوز برای نجات پرده حائل بین اشعه های مرگبار فرابنفش خورشید و زمین کافی نیست. قطب جنوب یکی از مکان هایی است که بیشترین تخریب لایه اُزون را تجربه نموده است و بنا بر پژوهش های اجرا شده با وجود همه پاسبانی ها و پاسداری های زیست محیطی هنوز راه زیادی تا احیای اُزون نابودشده در جو این نقطه از کره زمین باقی مانده است.

به عنوان سخن پایانی و شاید جالب ترین نکته درخصوص اُزون بد نیست بدانید گاز فوق الذکر از واکنش اکسیژن با اشعه فرابنفش خورشید به وجود می آید و سپس خود به مقابله با خلق نماینده اش یعنی همان اشعه مضر خورشیدی برمی خیزد.