دانشگاه تهران چگونه شکل گرفت و توسعه یافت؟
به گزارش تور چین ارزان، خبرنگاران - کتاب ره آغاز دانشگاه یکی از آثاری است که به تازگی در سلسله کتاب های مجموعه تهران شناسی که به اهتمام دفتر پژوهش های فرهنگی منتشر می شود به چاپ رسیده است. این کتاب را سید محسن حبیبی استاد دانشگاه تهران به همراه علی سبحانی نوشته است. ره آغاز دانشگاه به سیر شکل گیری و رشد دانشگاه تهران می پردازد.
اگر علاقمند به دریافت بهترین خدمات تحصیل کانادا هستید با ما همراه شوید، با مجری مستقیم ویزای تحصیلی کانادا، با دریافت مشاوره رایگان از مجربترین تیم مهاجرتی کانادا، بهترین مسیر را به سوی مدارو، کالج ها و دانشگاه های کانادا انتخاب کنید.
بیداری جامعه ایرانی با ترکیب قومی، فرهنگی و سرزمینی بس گوناگون با پرسشی تاریخی در آغاز قرن سیزدهم هجری قمری مقارن با دهه های آخر قرن هجدهم میلادی صورت می پذیرد: چرا در زمانه ای که جوامع صنعتی شده اروپای غربی سربرآورده از تکیه بر اصالت عقل و تجربه گرایی، چنین پیش تاخته اند، ایران با سابقه تاریخی بس طولانی چنین پس مانده است؟
شاید بتوان اولین بارقه های آموزش نو (مدرن) در ایران را در دارالسلطنه تبریز با حکمرانی عباس میرزا نایب السلطنه و صدارت میرزا عیسی خان وزیر (قائم مقام بزرگ) و فرزندش میرزا ابوالقاسم خان قائم مقام برای شکل دادن به نیروی نظامی متمرکز مدرن در پی شکست های سنگینی که منجر به موافقت نامه گلستان و معاهده ترکمن چای شد، از سویی و اقدامات میرزا حسن خان رشدیه برای تأسیس آموزش نو از سوی دیگر دانست. دانش روزآمد که نیاز ضروری چنین ارتش و قشونی بود، در ابتدا با اعزام محصلان به اروپا کسب می شد و کم کم زمینه ساز شکل گیری مراکز آموزشی نو شد.
به گفته نویسندگان کتاب، شاید اولین بار فکر تأسیس دانشگاه تهران در مذاکرات قبل از دستور مجلس شورای ملی در سال 1305 میان دکتر اسماعیل سنگ و وزیر معارف وقت سیدمحمد تدین شکل گرفته باشد: در حالی که دکتر سنگ درباره تأسیس دانشگاه از وزیر معارف پرسید که آیا اقدامی شده یا نه و افزود که به واسطه نداشتن اونیورسیته است که محصل به اروپا می رود و دست ما به طرف خارجی ها برای جلب مستخدمین خارجی دراز است؛ با این وجود فکر تأسیس را باید از سال 1305 و درزمان وزارت تدین دانست که به دلیل مهیا نبودن وسایل و پیش زمینه ها در آن زمان محقق نشد.
اما در سال 1398 و نزدیک به پایان سده کنونی خورشیدی، دانشگاه تهران 85 ساله شده است. آموزش عالی و نوگرا که از اهداف اصلی بیداری ایرانیان در دوران قاجار بود، در سال 1313 به بار می نشیند و چرخه پرتوان خود در حیات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور را آغاز می کند و اکنون دانشگاه تهران نه تنها به عنوان دانشگاهی متعلق به شهر تهران شهر را تعریف می کند، بلکه کل ایران زمین را دربر می گیرد. اسم آن با اسم ایران عجین شده و گستره فضایی آن حتی به ورای مرزهای سیاسی کشور رفته است.
با این مقدمات، در پنج فصل کتاب ره آغاز دانشگاه، نگاهی تاریخی به سیر تکوین دانشگاه تهران از آغاز تا انقلاب اسلامی انداخته شده است. فصل اول کتاب اختصاص به پیش زمینه های شکل گیری دانشگاه تهران دارد. در این فصل، حبیبی و همکارش به مراکز آموزش عالی نو در ایران از قبیل دارالفنون، دارالمعلمین و مدارس عالی اشاره کرده و سپس زمینه های اجتماعی ـ سیاسی شکل گیری دانشگاه تهران را بررسی کرده اند.
در فصل دوم درباره شکل گیری دانشگاه تهران مطالبی ارائه شده است؛ مطالبی از قبیل انگاره ها و بررسی های اولیه در زمینه تاسیس دانشگاه تهران، تهیه لایحه تاسیس دانشگاه تهران، تشکیل سازمان دانشگاه و تدوین اساس نامه و در نهایت تأسیس و راه اندازی دانشگاه.
فصل سوم کتاب اختصاص به بررسی توسعه کالبدی و سازمانی دانشگاه تهران دارد. در این فصل درباره دانشکده های مختلف دانشگاه و کوی و مسجد و کتابخانه مرکزی دانشگاه مطالبی به اختصار بیان شده است. این بخش که شاید بدیع ترین و جذاب ترین بخش کتاب باشد، سیر شکل گیری و توسعه هشت دانشکده از مجموعه دانشکده های دانشگاه تهران، از قبیل پزشکی، حقوق و علوم سیاسی، ادبیات و علوم انسانی، علوم، فنی، معقول و منقول (الهیات و معارف اسلامی)، هنرهای زیبا و دانشکده کشاورزی (مدرسه فلاحت) را مرور می کند. البته جای دانشکده هایی مانند مدیریت و علوم اجتماعی و ارتباطات در این بررسی خالی است که این خلاء به این دلیل رخ داده که این دانشکده ها و دانشکده هایی از این دست در مراحل بعدی به دانشگاه تهران اضافه شده اند.
درباره شیوه مدیریت دانشگاه در فصل چهارم خلاصه وار مطالبی آورده شده است. ارکان مدیریتی دانشگاه، روسای دانشگاه و مبحث استقلال دانشگاه و تحولات مدیریتی مرتبط با این مقوله از مباحثی است که در این فصل مورد توجه قرار گرفته است.
فصل پایانی کتاب نیز به نقش اجتماعی دانشگاه تهران در پرتو فعالیت های دانشجویی اختصاص دارد. این فصل کوتاه بر نقش دانشجویان در دانشگاه متمرکز شده است که البته این تمرکز بسیار خلاصه وار اجرا شده است.
در مجموعه با مرور فصول پنج گانه کتاب، می توان گفت این اثر از چهار منظر به مقوله دانشگاه تهران پرداخته است. منظر تاریخی، منظر شهرسازانه، منظر مدیریتی و منظر اجتماعی. در این میان با توجه به تخصص نویسنده اصلی کتاب، تمرکز بیشتر بحث بر مباحث شهرسازانه بوده و سیر توسعه دانشگاه بیش از دیگر مباحث مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع را می توان از حجم بیشتر فصل سوم کتاب نسبت به دیگر فصول نیز دریافت.
علاوه بر این فصول، کتاب حاوی پیوست هایی هم هست. در چهار پیوست کتاب ابتدا متن قانون اجازه تأسیس دانشگاه تهران مصوب سال 1313 آورده شده است. سپس در پیوست دوم به معرفی رؤسای دانشگاه از آغاز تا انقلاب پرداخته شده است. در پیوست سوم رؤسا و اساتید دانشکده های دانشگاه تهران در سال های آغازین معرفی شده اند و در پیوست پایانی روزشمار تاریخی شکل گیری تحصیلات عالی و دانشگاه تهران آورده شده است.
دفتر پژوهش های فرهنگی کتاب ره آغاز دانشگاه نوشته سید محسن حبیبی را در سال 1398 با تیراژ 1000 نسخه و قیمت 20 هزار تومان در 136 صفحه منتشر کرده است.
منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران